احتمالاً شما هم به فرایند آفرینش پول و تبدیل شدن آن به ارز رسمی در کشورهای مختلف فکر کرده‌اید. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که این ارز رسمی تا چه حد می‌تواند به یک ابزار کاربردی برای دولتها تبدیل شود؟ آیا واقعا استفاده از پول‌های کاغذی به عنوان ارز رایج، باعث راحت‌تر شدن زندگی مردم شده است؟
چه کسی حق ضرب پول را به دولت داده است؟
افسانه پذیرفته شده در بین مردم جهت فریب و بهره‌کشی از آنها این است که حق انحصاری دولت، برای ضرب پول، ضروری است و تا قرن 21، کمتر دانشمندی به این حق انحصاری اعتراضی نموده است؛ غیر از دیوژن که در قرن چهار قبل از میلاد، پول را “تاس بازی سیاستمداران” می‌نامید. از آن زمان به بعد، تاریخ ضرب سکه، تقریبا یک داستان بیوقفه تنزل ارزش یا کاهش مدام محتوی فلز گران‌بها در سکه‌ها و متعاقبا افزایش قیمت کالاها است.
اگر گفته شود که تاریخ، عمدتاً تاریخ تورم است و معمولا در جهت منافع دولتها بوده است، سخنی به گزاف نیست. گاهی نظریه‌های تورم‌گرا نیز در خصوص توجیه دوره‌های درخشان رشد شتابان اقتصادی ارائه می‌گردد.
دوره‌های ضد تورم در قرون وسطی مربوط به دوران جنگ بوده است که حجم تجارت کاهش یافته و مردم ثروت‌های خود را جهت محافظت از گزند دشمنان دفن کردند که منجر به کاهش مقدار پول در گردش نیز شد. با اتمام جنگ، شاهزادگان اقدام به رقابت بر سر کاهش ارزش سکه‌ها، علیرغم مخالفت علمای الهیات و حقوق، نمودند و در نهایت ایتالیا به عنوان کشوری دارای بدترین پول و بهترین نویسندگان شهرت یافت.
بانک، راهکاری برای تثبیت ارز رایج
تشکیل برخی بانک‌ها در آمستردام و شهرهای دیگر توسط بازرگانان و تلاش برای تامین پول پایدار توسط استبداد رو به گسترش به نفع بانک‌های منتشرکننده پول دولتی، ناکام ماند.
تنها در سال 1694 بود که دولت بریتانیا اقدام به واگذاری انحصاری اسکناس‌های بانکی به بانک انگلستان به منظور کنترل عرضه پول نمود و با حاکم شدن استاندارد طلا، دوره ثبات حدود دویست ساله برای جهان و گسترش صنعت اتفاق افتاد. لیکن از اواسط قرن بیستم دولتها سراسیمه از چنین انضباطی گریختند و پول باز هم بازیچه دست سیاست شد.
عبارت وجه رایج رسمی با اینکه بر نوعی پول دلالت دارد که یک طلبکار نمی‌تواند بازپرداخت یک بدهی برحسب پول منتشر شده دولت را به وسیله آن پول نپذیرد، هیچ تعریق متقنی در قوانین حقوقی انگلستان ندارد. مواردی وجود دارد که طلبکاران ملزم شده‌اند کالاهایی نظیر تنباکو را در عوض طلب خود برای پول بپذیرند؛ کالاهایی که به سختی می‌توان آنها را پول نامید.
تعبیر باور عموم در خصوص حق انحصار دولت بر پول این بود که ابزاری مانند پول می‌بایست اختراع شده و توسط مخترع آن در اختیار مردم قرار بگیرد. گویی دولت پولی را خلق نموده که بدون وجود دولت نمی‌توانست وجود داشته باشد. در حال حاضر این باور با درک جدیدی جایگزین شده است: خلق خودانگیخته‌ی چنین نهادهای طراحی نشدهای توسط یک فرایند تطور اجتماعی.
چرا پول کاغذی نمی‌تواند یک ارز رایج ایده آل باشد؟
لرد فرر (Lord Farrer)، حقوقدان، آماردان و مدافع سیاست اقتصادی لیبرال در سال 1895 بیان کرده است که در صورتی که کشورها واحدهای ارزش وجه رایج رسمی مورد پذیرش خود را استاندارد نمایند، متعاقبا نیازی برای عملکرد یک قانون در مورد وجه رایج رسمی وجود نخواهد داشت. قانون وجه رایج رسمی با استفاده از قدرت مستبدانه، یک محدودیت تحمیلی و ناروا بر معاملات بین افراد اعمال میکند.
سپس اضافه میکند که هرگونه وجه رایج رسمی در ذات خود سوء ظن برانگیز است، چرا که مردم را مجبور میکند در اجرای قرارداد چیزی را بپذیرند که در هنگام عقد قرارداد هرگز مایل به آن نبودند؛ فلذا وجه رایج رسمی به نااطمینانی دامن می‌زند.
موضوع پرونده‌های حقوقی مربوط به وجه رایج رسمی در آمریکا در زمان جنگهای داخلی و قبل از تاسیس دیوان عالی ایالات متحده مربوط به طلبکارانی است که قبلا دلارهایی با ارزش بالاتر را قرض داده بوده و اکنون مجبور به پذیرش دلارهای با ارزش واقعی پایینتر بودند. این مشکل در خصوص مارک آلمان هم مصداق داشت و پس از جنگ جهانی اول قانون “مارک، مارک است” به مردم تحمیل شد.
البته پر واضح است که دولت می‌تواند ارز مورد قبول در خصوص دریافت مالیات را اعلام نماید؛ ولی دلیل وجود ندارد که چرا نباید سایر واحدهای محاسباتی را برای پرداخت‌های غیرپیمانکاری همانند پرداخت خسارات و غیره قبول نماید.
چه زمانی دولتها حاضر به قبول انجام محاسبات بر مبنای ارزهای مجازی خواهند بود؟
آیا ارزهای مجازی توان کاهش و از بین بردن نااطمینانی در مردم در خصوص قراردادها را دارند و در غیر اینصورت چه زمانی خواهند داشت و سازوکار رسیدن به آن هدف چیست؟
آیا ارزهای مجازی توان گریز از تاس بازی سیاستمداران را دارند؟ یا فقط برخی از آنها توان و قصد انجام چنین کاری را دارند؟
آیا امکان رایج شدن بیت کوین، یا هر رمزارز دیگر، به عنوان وجه رایج یکسان بین المللی وجود دارد؟
جمع بندی
بدون شک ظهور پول‌های کاغذی و به دنبال آن تثبیت ارز رایج در ممالک مختلف، باعث سهولت در انجام بسیاری از معاملات بزرگ و کوچک شده است. با این حال اما ارزهای دیجیتال نشان داده‌اند که در بسیاری از موارد، می‌توانند حتی کاربردی‌تر از پول کاغذی باشند. این که در آینده شاهد رواج ارزهای دیجیتال به عنوان یکی از ارزهای رایج و رسمی در گوشه و کنار دنیا خواهیم بود یا نه، پرسش بزرگی است که دولتها باید دیر یا زود به آن پاسخ بدهند.
