هوش مصنوعی یکی از مهم‌ترین شاخه‌ها در رشته کامپیوتر است که به ساخت و انواع وسایل هوشمند می‌پردازد. وسیله هوشمند به این معنا است که ابتدا به بررسی تمام زوایای مربوط به یک مسئله می‌پردازد سپس آن را حل می‌کند که در این حالت امکان بروز خطا تا مقدار زیادی کاهش می‌یابد. هدف از استفاده از AI این است که یک سیستم حرفه‌ای و خبره در دست باشد تا بدون هرگونه خطا و مشکل وظایف خود را انجام دهند. این سیستم در دسته‌های مختلفی وجود دارد اما در نهایت دارای یک عملکرد مشخص بوده که غیرقابل‌تغییر است.
استفاده از Artificial Intelligence به بهبود عملکرد کارکنان، در صنایع بزرگ و مهم رایج شده است به‌گونه‌ای که برخی شرکت‌ها بدون استفاده از آن با مشکلات بزرگی مواجه می‌شوند. البته نباید از این موضع نیز غافل شویم که در کنار مزایای فراوان، معایب و خطراتی را به خود به همراه دارد که ممکن است غیرقابل‌اجتناب باشند.
تاریخچه هوش مصنوعی
هوش مصنوعی پیشرفته تاریخچه طولانی دارد و خیلی آهسته ظهور کرده است اما می‌توان با قاطعیت بیان کرد که این علم در سال 1956 متولد شد زیرا دقیقا در این دوران بود که مک‌کارتی یک تعریف ابتدایی برای آن بیان کرد. این موضوع پس از صحبت مک‌کارتی بین محققان پرطرفدار شد و توجهات بسیاری را به خود جلب کرد. وی که در ابتدا ماهیگیر بود با ورود به دانشگاه و اخذ مدرک دکترا، زندگی خود را با هوش مصنوعی عجین کرد.
مک‌کارتی به‌عنوان پدر هوش مصنوعی شناخته می‌شود. وی خود را وقف ساخت چندین آزمایشگاه در دانشگاه‌های بزرگ دنیا کرد و با این کار کمک شایانی به پیشرفت این عمل کرد. این علم تا به امروز راه طولانی را طی کرده است اما همچنان باید پیشرفت زیادی داشته باشد تا به نقطه اوج خود برسد.
نحوه عملکرد هوش مصنوعی
حال که با پیشینه هوش مصنوعی به زبان ساده آشنا شدید؛ بهتر است به بیان این موضوع بپردازیم که به‌صورت کلی عملکرد آن چگونه است. این سیستم باید در مرحله اول داده‌های زیادی دریافت کند تا در هر لحظه و در برابر هر اتفاقی قادر به انجام وظایف خود به‌گونه‌ای صحیح و برنامه‌ریزی‌شده باشد.
در مرحله بعد باید قادر باشد که این داده‌های اولیه را تحلیل کند که بتواند پاسخ مناسبی به آن بدهد. در آخرین مرحله نیز بهترین و مناسب‌ترین پاسخ را به کاربر ارائه دهد. باتوجه‌به مطالب بیان شده هر وسیله‌ای که چنین ویژگی‌هایی داشته باشد یک هوش مصنوعی نامیده می‌شود.
چرا به استفاده از هوش مصنوعی نیاز داریم؟
باتوجه‌به شناخت سطحی که از هوش مصنوعی پیشرفته داریم شاید این سوال برای شما مطرح شده باشد که اصولا چرا به هوش مصنوعی نیاز داریم و این در حالی است که انسان نیز قادر به انجام تمام‌کارهایی است که توسط آن انجام می‌شود؟
بهتر است پاسخ این سوال را به‌صورت مورد زیر بیان کنیم:
- انجام کارهای تکراری باعث به‌وجودآمدن اختلالاتی در مغز انسان می‌شود که در نهایت بی‌دقتی وی را به دنبال دارد؛ درحالی‌که یک ربات قادر است یک کار ثابت را چندین هزار بار انجام دهد بدون اینکه ذره‌ای از دقت آن کم شود. این امر از افت راندمان کار جلوگیری می‌کند به همین دلیل با استقبال بسیاری از مدیران شرکت‌های موفق مواجه شده است.
- استفاده از ربات‌ها برای انجام برخی از کارهای خطرناک مانند یافتن مین‌های دفن شده زیر خاک، خنثی‌کردن انواع بمب و غیره مناسب است؛ زیرا از به‌وجودآمدن خسارت جانی جلوگیری به عمل می‌آورد.
- برخی کارها باید به‌صورت 24 ساعته و در هوشیاری کامل اپراتور انجام شوند که برای انسان‌ها امری دشوار است، در چنین مواردی استفاده از یک اپراتور هوشمند به کمک انسان‌ها می‌آید.
- خرید برخی محصولات به محاسبات و دقت زیادی نیاز دارد؛ به همین دلیل ترید با هوش مصنوعی از بروز ریسک و خطا در خرید جلوگیری می‌کند.
مزایا و معایب هوش مصنوعی
اگر به تمام اختراعات بشر بیندیشید مطمئنا وسیله‌ای را نخواهید یافت که فقط مفید باشد و معایبی نداشته باشد، خیلی از اختراعات بستگی به انسان دارد که از این علم و تکنولوژی چگونه بهره می برد. هوش مصنوعی هم یکی از این موارد هست که می تواند علاوه بر مزایای زیادی که دارد، معایبی نیز با خود به همراه داشته باشد.
مزایا هوش مصنوعی
- عملکرد بهتر در کارهایی که برای انجام آن‌ها به‌دقت بالا نیاز است.
- برنامه‌های کاری را دقیق انجام خواهد داد.
- انجام راحت‌تر کارهایی که به نیروی بدنی زیادی نیاز دارد.
- ثبت عملکرد بهتر در برخی کارها که در شیفت‌های طولانی انجام می‌شوند.
- نتیجه صحیح و ثابت پس از انجام تمام‌کارهای به دست می‌آید.
- کارها در مدت‌زمان کوتاه‌تری انجام می‌شوند.
- به‌صورت 24 ساعته در دسترس است.
معایب هوش مصنوعی
- بسیار گران است.
- حریم خصوصی افراد به خطر می‌افتد.
- برای استفاده از آن باید آموزش لازم را دیده باشید.
- در نحوه انجام کارها خلاقیتی اعمال نمی‌کند.
- تولید آن در تیراژ پایین انجام می‌شود.
- استفاده گسترده از آن بیکاری انسان‌ها را به دنبال دارد.
- تنها توانایی انجام یک کار را دارند.
- اگر در آن اختلال رخ دهد، همه کارها اشتباه انجام خواهد شد و تا زمان متوقف شدن، به کار خود ادامه خواهد داد.
- تنها قادر است به تحلیل اطلاعات ورودی ثابت بپردازد.
انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی فارسی در یک بازه گسترده مورد بررسی و تولید قرار می‌گیرد که به هوش مصنوعی ضعیف، قوی و ابر هوش مصنوعی تقسیم می‌شوند که به معرفی هر سه دسته خواهیم پرداخت.
-
هوش مصنوعی ضعیف
این دسته که با نام هوش مصنوعی باریک نیز شناخته می‌شود از نوعی سیستم هوشمند برخوردار است که تنها قادر است کارهای از پیش برنامه‌ریزی شده را انجام دهد و خارج از برنامه عمل نمی‌کنند. تمام هوش‌های مصنوعی شامل ربات‌ها و انواع دستیارهای شخصی مجازی که تاکنون ساخته و مورداستفاده قرار گرفته‌اند در این رده قرار می‌گیرند.
-
هوش مصنوعی قوی
هوش مصنوعی عمومی که نام دیگر این دسته است پا را فراتر گذاشته و قادر است همه توانایی‌های مغز انسان را تکرار کند. منظور از جمله پیش این است که چنین گونه‌ای در برخورد با داده‌هایی که از پیش روی آن‌ها نصب نشده است، قادر است منطق فازی استفاده کند و با تحلیل آن، راه‌حل مناسبی را ارائه دهد. در این منطق دیگر از 0 و 1 برای برنامه‌ریزی ربات‌ها استفاده نمی‌شود و از تکنولوژی پیشرفته‌تری برخوردارند. این نوع حتی ممکن است احساس داشته باشد و در این مورد نیز از انسان پیشی بگیرند.
برای فهم راحت‌تر می‌توان گفت که هر رباتی قادر به انجام تست تورینگ و اتاق چینی باشد در این دسته قرار می‌گیرد. تست تورینگ نیز توسط آلن تورینگ دانشمند کامپیوتر برنامه‌ریزی‌شده است. در این تست یک انسان سوال می‌پرسد، یک ربات و یک انسان باید به آن پاسخ دهند. درصورتی‌که ربات بتواند پاسخ‌های انسانی را به طور دقیق تکرار کند در دسته هوش مصنوعی قوی قرار می‌گیرد.
-
ابر هوش مصنوعی
این نوع ماشین یک موجود خارق‌العاده خواهد شد؛ زیرا علاوه بر تمام توانایی انسان‌ها در سطح بسیار بالا از نوعی حافظه برخوردار است که می‌تواند در مدت‌زمان بسیاری کوتاهی تمام محاسبات موردنیاز خود را انجام دهد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن کار لازم را انجام داد.
در این مرحله انسان را به‌راحتی شکست داده و پشت سر می‌گذارد. نظریه‌ها درباره رفتار این موجود زیاد است اما تا ساخت آن زمان و راهی طولانی در پیش روی انسان است.البته لازم به ذکر است که دسته‌بندی‌های زیادی برای هوش مصنوعی در نظر گرفته شده است. به‌عنوان‌مثال در یک طبقه‌بندی Artificial Intelligence به 4 گروه ماشین‌های واکنشی، حافظه محدود، نظریه ذهن و خودآگاه تقسیم می‌شوند که کمتر رایج است.
- به دلیل اینکه ماشین واکنشی فاقد حافظه است، نمی‌تواند در موقعیت‌های پیش‌بینی‌نشده واکنش صحیحی نشان دهد و موضوع جدیدی یاد نمی‌گیرد. یعنی هر بار که از این وسایل استفاده کنید، هر بار یک نتیجه ثابت به دست خواهید آورد.
- ماشین‌هایی که در دسته حافظه محدود قرار دارند کمی از گروه قبل پیشرفته‌ترند یعنی به جز واکنش نشان‌دادن به اتفاقات از پیش تعیین شده، به دلیل اینکه از حافظه برخوردارند؛ می‌توانند اطلاعات نیز در حافظه خود ذخیره کنند و در مواقع غیرقابل‌پیش‌بینی از آن استفاده کنند. تقریبا همه برنامه‌ها و ماشین‌هایی که می‌شناسیم در این دسته قرار می‌گیرند.
- این نوع هوش مصنوعی از گونه‌های پیشین کمی پیچیده‌تر است و در حال حاضر دانشمندان بر روی آن کار می‌کنند و امیدوارند به‌زودی اولین نمونه آن را تولید کنند. این نوع ماشین قادر است علاوه بر واکنش دادن به عوامل مشخص و ذخیره اطلاعات، شرایط و اتفاقات را درک کند و در هر لحظه واکنش صحیح و مناسب را از خود بروز دهد. اضافه‌شدن درک و سطح کمی آگاهی به این نوع ماشین، آن را کاملا از سایر دستاوردهای انسان متمایز می‌کند.
- ماشین‌هایی که در دسته خودآگاه قرار می‌گیرند توانایی آن را دارند که از هر لحاظ با انسان رقابت کنند. به دلیل اینکه ماشین‌های هوشمند از هر لحاظ بالاترین سطح توانایی را دارند قادر خواهند بود که انسان را شکست دهند. می‌توانید این نوع هوش مصنوعی که از آگاهی کافی برخوردارند و تا ساخت آن دهه‌ها فاصله داریم را در فیلم‌های تخیلی مشاهده کنید.
کاربرد هوش مصنوعی در صنایع مختلف
استفاده از هوش‌واره به زبان ساده در صنایع مختلف گسترش پیدا کرده است به‌گونه‌ای که کمتر کاری را می‌توان پیدا کرد که به‌صورت مطلق توسط انسان انجام شود. اگر می‌خواهید با برخی از مهم‌ترین کاربردهای آن آشنا شوید با ما همراه باشید.
-
کاربرد هوش مصنوعی در پزشکی
به دلیل اینکه تشخیص مشکل بیمار همیشه به‌درستی انجام نمی‌شود و گاهی با درصد کوچکی خطا همراه است، در برخی موارد که حساسیت بیشتری دارند از هوش مصنوعی پزشکی استفاده می‌شود. امروزه تعداد زیادی چت‌بات و ربات وجود دارد که بیماران را باتوجه‌به علائم بیان شده توسط آن‌ها راهنمایی می‌کنند.
- یکی از شناخته‌شده‌ترین فناوری‌هایی که در صنعت پزشکی و بهداشت مورداستفاده بسیاری از افراد قرار گرفته، IBM Watson است. این فناوری قادر است به سوالات پزشکی که توسط انسان‌ها از او پرسیده می‌شود، پاسخ صحیح دهد و برخی مراجعه‌های غیرضروری به مطب دکترها و بیمارستان‌ها جلوگیری کند. این ربات با مطابقت دادن اطلاعات دریافتی از شخص، آن را با داده‌ها خود مطابقت می‌دهد و مناسب‌ترین پاسخ را به بیمار ارائه می‌دهد.
- یکی دیگر از کمک‌های این سیستم در پزشکی، نگهداری و مراقبت از افراد سالمند یا افرادی کم‌توان جسمی و ذهنی است. افراد می‌توانند به‌راحتی این برنامه‌های خاصی را روی تلفن همراه و یا ساعت هوشمند شخص موردنظر نصب کنند تا هر لحظه سلامت آن‌ها را بررسی کرده و در یادآوری انواع دارو و درمان، به آن‌ها کمک کند.
- یکی از حساس‌ترین بخش‌های پزشکی انجام انواع جراحی است که باتوجه‌به مهارت و نحوه عملکرد پزشک ممکن است نتایج متفاوتی به دنبال داشته باشد. به دلیل اینکه دستیاران پزشکی هیچ احساسی را درک نمی‌کنند، هرگز خسته نخواهند شد و قادرند یک جراحی طولانی‌مدت را بدون ذره‌ای خطا و لرزش پشت سر بگذارند.
از طرفی به دلیل اینکه این ربات تنها برای انجام این کار ساخته شده‌اند هرگز دچار اشتباه نخواهند شد و کار خود را بدون خطا انجام خواهند داد و درنهایت همیشه یک نتیجه ثابت و مشخص دارند. البته دراین‌بین وضعیت بیمار و ویژگی‌های فیزیکی او در نتیجه نهایی موثر است.
- استفاده از هوش مصنوعی پزشکی در قسمت‌هایی مانند ماموگرافی باعث می‌شود که بیماری‌هایی همچون سرطان در مراحل ابتدایی شناسایی شوند. این امر که بادقت بیش از 99 درصد انجام می‌شود به بهبودی درصد بیشتری از بیماران کمک می‌کند.
- داروسازی نیز به‌نوبت خود از این تکنولوژی بهره لازم را می‌برد. استفاده از هوش مصنوعی در کامپیوتر به شرکت‌های داروسازی کمک می‌کند تا نزدیک‌ترین فرمول به بیماری موردنظر را در کوتاه‌ترین زمان پیدا کنند، همچنین از استفاده مجدد فرمول‌های قدیمی و اتلاف وقت جلوگیری می‌کند.
-
کاربرد هوش مصنوعی در تشخیص
تکنولوژی باعث شده که امروزه بتوان به طور دقیق انواع دستخط، چهره، امضا و… را ساخت. استفاده از الگوریتم هوش مصنوعی باعث شده که بتوان بادقت بسیار بالا انواع مدارک را تشخیص داد و اصلی یا تقلبی بودن آن را به‌سادگی تعیین کرد.
-
کاربرد هوش مصنوعی در تجارت
در تجارت مهم‌ترین نکته پیداکردن مشتری مناسب و حفظ آن است که امری بسیار دشوار است. باتوجه‌به گستردگی تعداد تولیدکنندگان و تنوع‌طلبی انسان‌ها حفظ مشتری کمی دشوار است؛ اما استفاده از چت‌بات‌ها به صاحبان کسب‌وکار و کمپانی‌های بزرگ کمک می‌کند تا ریزترین نکات درباره مشتری‌های خود را دانسته و به بهترین نحو آن‌ها را راضی نگه دارند.
-
کاربرد هوش مصنوعی در ساخت بازی
یکی از کاربردهای AI که حتی ممکن است آن را تصور نکنید کمک به طراحی و ساخت انواع بازی کامپیوتری است. این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده که قادر باشد چندین مرحله برای یک بازی طراحی کند و تنوع و جذابیت خاصی به آن ببخشد. کامپیوتر بازی کامپیوتری می‌سازد!
-
کاربرد هوش مصنوعی در آموزش
آموزش برخی دروس و رشته‌ها مانند امور مالی توسط هوش مصنوعی با استقبال زیادی روبه‌رو شده است؛ زیرا در این‌گونه تدریس، حین آموزش و محاسبه هیچ‌گونه خطایی رخ نمی‌دهد و دانشجویان سردرگم نخواهند شد. از طرفی به دلیل اینکه تصحیح برگه امتحانی و واردکردن نمره در سایت را در مدت‌زمان کوتاه‌تری انجام می‌دهد در زمان معلمان صرفه‌جویی می‌شود. معلمان و اساتید می‌توانند از این سیستم تنها در زمان امتحان دانشجویان خود مورداستفاده قرار دهند و از بروز هرگونه خطا و هدررفتن وقت خود جلوگیری نمایند.
خطرات هوش مصنوعی
معمولا همه اختراعات مزایا و معایبی دارند؛ اما بحث AI کمی پیچیده‌تر است و تنها به معایب احتمالی ختم نمی‌شود. به‌طورکلی خطرات هوش مصنوعی برای بشریت دو نوع است. نوع اول این است که با افزایش تعداد این سیستم و جایگزینی آن با انسان‌ها، در طی چند سال بسیاری از مردم بیکار خواهند شد و وضعیت اقتصادی آن‌ها تا حد ترسناکی پایین خواهد آمد.
این امر انواع خلاف مانند دزدی را در همه جوامع افزایش داده و ناامنی را با خود به همراه خواهد داشت. برای درامان ماندن از این فاجعه باید هر شخص چند مهارت آموخته باشد تا قادر باشد در هر شرایطی درآمد کافی را داشته باشد.نوع دوم خطر این است به دلیل اینکه احتمال پیشی گرفتن این ساخته دست بشر از انسان وجود دارد، برخی بر این عقیده‌اند که ممکن است به سلطه بر انسان و نابودی وی منجر شود.
نمی‌توان به طور حتم تضمین کرد که این مشکل رخ نمی‌دهد زیرا ابر هوش مصنوعی از هر لحاظ نسبت به انسان برتر است و در صورت بروز هرگونه مشکل، قادر نخواهد بود در برابر آن ایستادگی کند. به‌نوعی می‌توان گفت نظریه فیلم‌های تخیلی درباره ربات‌های عصیانگر خیلی هم با حقیقت در تناقض نیست. البته این خطر تنها در مورد نوع AGI وجود دارد.
البته باید به این نکته اشاره کنیم که همه این‌ها حدس‌هایی است که درباره آینده Artificial Intelligence زده می‌شود و نمی‌توان از چیزی مطمئن بود. درعین‌حال ممکن است ساخته‌شدن و استفاده از چنین دانشی، انسان را به‌سوی یک زندگی در آسایش و آرامش کامل سوق دهد.
هوش مصنوعی یک گزینه مناسب برای سرمایه‌گذاری
به دلیل اینکه استفاده از هوش مصنوعی فارسی روزبه‌روز بیشتر می‌شود، به همین دلیل تقاضا نیز افزایش می‌یابد که به تولید بیشتر آن منجر می‌شود. اگر به دنبال یک گزینه برای سرمایه‌گذاری می‌گردید می‌توانید این مورد را نیز به‌دقت بررسی کنید. البته سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در این زمینه امری اشتباه است و تنها باید با دید بلندمدت به آن بنگرید تا سود چشمگیری به دست آورید.
وسایل نقلیه با راننده خودکار، اینترنت اشیا، انواع چت‌بات، دستیاران مجازی از جمله گسترده‌ترین هوش‌های مصنوعی‌اند که به‌صورت روزانه با برخی از آن‌ها برخورد دارید. شرکت تراشه سازی انویدیا، شرکت google، شرکت اینترنتی آمازون، Microsoft، شرکت IBM، Meta Platform و… از جمله بزرگ‌ترین شرکت‌هایی‌اند که از هوش مصنوعی تریدر برخوردارند.
سخن آخر
زندگی امروزه ما به‌گونه‌ای با تکنولوژی و هوش مصنوعی گره‌خورده است که نمی‌توان آن را حذف کرد. هوش مصنوعی پیشرفته کاربردهای فراوانی از جمله پزشکی، تجارت، بازی‌سازی و… دارد که با استفاده از آن درعین‌حال که زمان و توان کمتری به کاری اختصاص می‌دهند، نتیجه بهتری کسب می‌کنند. مزایای این ابزار زیاد است اما باید در نحوه استفاده از آن وسواس به خرج داد تا بر ما غلبه نکند. امیدواریم با مطالعه این مقاله پاسخ سوالات خود را دریافت کرده باشید.
